Dit zijn de troeven van Rotterdam voor duurzame mobiliteit

Om de stevige doelstellingen van het klimaatakkoord te halen, zijn verregaande maatregelen rond mobiliteit nodig. In Rotterdam zetten we in op een grootschalige en duurzame gedragsverandering van reizigers én op een slimme infrastructuur. 

Auteurs: Laurens Lapré, Vice President, Consulting Expert Infrastructure and Mobility en Ward Koopmans, Director, Consulting Expert Smart Mobility

Uitstoot, stedelijke bereikbaarheid en grootschalig onderhoud aan infrastructuur. Dat zijn de thema’s die de agenda in de mobiliteitswereld de komende jaren zullen domineren, samen met de toenemende aandacht voor duurzaamheid. De huidige maatregelen in het klimaatakkoord zijn waarschijnlijk niet genoeg om de klimaatdoelstellingen te halen, blijkt uit doorrekeningen van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Dit zal zich vertalen naar nog meer en nog zwaardere maatregelen in de toekomst, ook in het mobiliteitsdomein. 

Bij duurzaamheid in mobiliteit wordt er internationaal snel gekeken naar het voertuig, bijvoorbeeld zuinigere motoren met minder uitstoot, alternatieve brandstoffen zoals waterstof en elektriciteit, en betere aerodynamica. Maar in Nederland hebben we nog meer opties. Wij hebben namelijk veel ervaring met het beïnvloeden van mobiliteitsgedrag (smart mobility) en beschikken daarnaast over een unieke infrastructuur die zich bij uitstek leent voor slimme, duurzame maatregelen. In de Rotterdamse regio gaan we de komende jaren vol op deze twee zaken inzetten.

Mobiliteit als dienst

Willen we de bereikbaarheid, leefbaarheid en veiligheid van onze steden op een acceptabel niveau houden, dan moeten we bewuster omgaan met de beschikbare ruimte en capaciteit van onze infrastructuur die steeds schaarser wordt. We zoeken daarom naar mogelijkheden om mobiliteitskeuzen, gedrag en behoefte te beïnvloeden. CGI heeft in de afgelopen jaren veel ervaring opgedaan in projecten die gericht zijn op het veranderen van ons mobiliteitsgedrag. Een van de belangrijkste lessen uit deze projecten is dat we moeten gaan opschalen. Veel meer mensen dienen slimmer te gaan reizen, om echt duurzame mobiliteitseffecten te gaan realiseren.  

In de Rotterdamse regio gaan we dat voor elkaar krijgen door in te zetten op MaaS (Mobility-as-a-Service). In de toekomst zien we vervoer als een dienst. Je bent dan geen eigenaar meer van een vervoermiddel, maar neemt voor je reis een

vervoerdienst af. CGI is onderdeel van een partnership onder aanvoering van auto-importeur Pon Holdings dat een grootschalige MaaS-dienst gaat uitrollen in de regio Rotterdam Den Haag. Doel is om met één app alle vervoermiddelen in de regio te plannen, boeken, betalen en te gebruiken. Vanaf medio 2020 starten we met deze manier van reizen onder het label MOVES. Naast Pon en CGI maken ook de REISinformatiegroep, Greenwheels, Tranzer, Shuttel en Deloitte deel uit van het samenwerkingsverband. Maar samenwerken stopt niet daar. Om een breed portfolio aan diensten aan te kunnen bieden, moeten we samenwerken met alle vervoerders en in nauw contact staan met de reiziger in de regio.

Bekroonde infrastructuur 

We hebben in Nederland nog een extra troef die we kunnen inzetten voor de enorme verduurzamingsopgave, namelijk onze unieke, zeer intensief gebruikte en bekroonde infrastructuur. Een steeds meer verweven systeem van weg-, rail- en waterverbindingen en vele andere netwerken. Het besef dat grote infrastructuurbeheerders niet meer afzonderlijk tot goede toekomstplannen kunnen komen, zien we overal om ons heen in steeds meer sectoroverstijgende samenwerking en gezamenlijke agendabepaling. 

Dit geeft ons niet alleen de mogelijkheid om duurzaamheid te zoeken in de techniek van het voertuig of de verandering van het gedrag van de chauffeur, maar ook om te ‘sturen’ met  die infrastructuur en de data die zij voor ons genereert. Denk aan de uitrol van een nieuwe generatie verkeersregelinstallaties langs de belangrijke kruispunten in de Rotterdamse regio. Veel van deze slimme toepassingen zijn vaak maar voor één bepaald doel gemaakt: doorstroming van het verkeer. Terwijl we juist zien dat meerdere infrastructuurbeheerders toegang tot deze systemen moeten gaan krijgen vanuit het belang van meer samenwerking. Zo dienen de toepassingen meerdere doelen, bijvoorbeeld handhaving, verkeersveiligheid of leefbaarheid.

Digitalisering maakt het mogelijk om het beheer van infrastructuur veel meer proactief te maken, in plaats van reactief. Met ‘predictive maintenance’ wordt het plannen van onderhoud en beheer van assets, zoals de ringweg van Rotterdam, Maastunnel of Erasmusbrug, effectiever en efficiënter. Door het koppelen van informatiesystemen en databases krijgt verkeersmanagement een multimodaal karakter en worden mobiliteitsdiensten gepersonaliseerd en voorspellend (bijvoorbeeld Mobility as a Service).

Samen duurzaamheidsdoelen halen

Rotterdam is een van de vele Nederlandse steden die voor 2030 Zero Emissie Zones moet inrichten. Gaat Rotterdam dit afzonderlijk doen? Vanuit alleen maar het milieuperspectief? Met behulp van een nieuw eigen areaal aan wegkantsystemen? Of kunnen wij de opschaling die gevraagd wordt vanuit de duurzaamheidsdoelen alleen maar halen door ook samenwerking te zoeken in wat wij aan de infrastructuur toevoegen. Wat als wij versneld Zero Emissie Zones kunnen invoeren door hergebruik van infrastuurmiddelen die in principe alleen bedoeld waren om doorstroming te bevorderen of om te handhaven?

In de duurzaamheidsopgave is inzet van technologie nodig, om alle doelen samen te binden en effectief samen te werken. Hierbij moeten we sectoroverstijgende standaarden en initiatieven samenbundelen vanuit een nationale agenda als randvoorwaarde voor de uitvoering in de gebiedsgerichte initiatieven. Rotterdam kan hier een richtinggevende rol spelen. Er is al veel urgentie in de regio omdat we de mobiliteitsproblematiek voelen op alle verkeersaders: weg, water, rail en in de lucht. Met De Verkeersonderneming hebben de samenwerkende overheden in de Rotterdamse regio een instrument in handen dat nergens anders in ons land aanwezig is en waarmee samenwerking tussen markt en overheid wordt versneld.

We zullen ingewikkelde vraagstukken moeten oppakken, zoals het ontwikkelen van modellen voor gezamenlijk gebruik, planning en eigenaarschap van nationale infrastructuren. Duurzame stedelijke verdichting gaat hand in hand met mobiliteitsinitiatieven. Grootschalige elektrificatie van vervoer kan alleen maar samen met energietransitie en netwerkplanning. Dit samenkomen van doelen maakt besluitvorming complexer. Meer afhankelijkheden, lastigere projectsturing, problematische bewaking van de scope en misschien wel verlammende complexiteit van voorstellen. Maar er is niet aan te ontkomen.

We zullen eraan moeten wennen dat als wij in de toekomst een oplossing in de infrastructuur realiseren, in principe vanuit de eigen agenda, er bijna onmiddellijk een andere beheerder opstaat die ook gebruik wil gaan maken van deze oplossing. En duurzaamheid is als gezamenlijke doelstelling de basis voor dit gedeeld gebruik. Duurzaamheid zal vele nationale en regionale tafels laten ontstaan waar partijen zullen aanschuiven om tot de onverwachte conclusie te komen dat ze volstrekt afhankelijk van elkaar zijn geworden.