Duurzaamheid zorgt voor veranderende businessmodellen

De toenemende digitalisering en noodzaak tot verduurzaming zorgen voor het besef dat businessmodellen in de logistiek moeten veranderen. Dat valt Hans Moonen het meest op na zijn analyse op het jaarlijkse Voice of Our Clients-onderzoek van CGI. Actie vanuit de overheid is nodig om duurzaamheid te versnellen.

Sinds 2016 ben ik binnen CGI wereldwijd verantwoordelijk voor de data-analyse van de resultaten van de interviews van Transport & Logistiek-klanten binnen het jaarlijkse Voice of Our Clients onderzoek. In totaal zijn er in de eerste helft van dit jaar wereldwijd meer dan 1700 interviews met leidinggevenden, van wie meer dan de helft op C-level, binnen de organisaties van onze klanten gevoerd. Het gaat om klanten in alle sectoren waarin CGI actief is. Binnen het Transport & Logistiek-domein waren het in totaal 77 gestructureerde interviews.

Door dit onderzoek jaarlijks uit te voeren, is vergelijking mogelijk

Door dit jaarlijks te doen, bij grotendeels dezelfde partijen, wordt het mogelijk om jaar-over-jaar vergelijkingen te maken, en de verschillen tussen antwoorden van geïnterviewden in een business- en een IT-rol te zien. Ook is het mogelijk om te zien hoe de Transport & Logistiek-wereld – waar naast goederenvervoerders ook partijen opgenomen zijn die zich richten op personenvervoer en op de transportinfrastructuur – zich verhoudt tot andere sectoren. Of er verschillen tussen die subsegmenten zitten, en of er regionale verschillen zichtbaar zijn. In dit blog specifiek aandacht voor die zaken die spelen op het terrein van goederenvervoerders (variërend van logistieke dienstverleners, tot railgoederenvervoerders, tot rederijen, tot post- en pakketbedrijven).

Kort terugkijken

De logistieke wereld kijkt terug op een bewogen laatste anderhalf jaar. Vanaf Chinees nieuwjaar 2020 ging alles anders dan iedereen gedacht had. Mensen kwamen plots thuis te zitten, thuisbezorgen – dat toch al een opmars had gemaakt – explodeerde, en tegelijkertijd ging er een rimpeling door allerlei supply chains. Denk aan fietsen, chips en de grote onbalans in containerstromen.

In het onderzoek van vorig jaar zagen we heel duidelijk de effecten van de eerste lockdowns terug: we signaleerden een focus op het verbeteren van de operatie en namen de behoefte waar om gerichte verbeteringen door te voeren met een korte return-on-investment (ROI). Ook concludeerden we dat de noodzaak te digitaliseren steeds nadrukkelijker gevoeld werd. Tegelijkertijd bleek het een uitdaging om de brug tussen business en IT te slaan. Bij veel bedrijven zijn dat nog steeds te gescheiden werelden, en succesvolle digitalisering dient vanuit de business te komen.

Huidige stand van zaken digitalisering

Ruim een jaar verder zien we toch wel een iets ander beeld ontstaan. Na de hectiek van de eerste dagen in voorjaar 2020 is alles toch relatief gewoon doorgegaan. Tegelijk zijn veel bedrijven behoorlijk digitaal gaan werken, versneld door de nieuwe realiteit. Dit heeft het digitaal besef verder aangescherpt. In nagenoeg ieder interview (93 procent) wordt nu teruggekoppeld dat de organisatie een digitale strategie heeft, edoch slechts bij een klein percentage (19 procent, 1 op de 5) blijkt die strategie ook echt te monetariseren en businessvoordeel op te leveren. In een andere vraag van het onderzoek vragen we klanten de eigen digitalisering een rapportcijfer te geven ten opzichte van de naaste concurrenten; slechts een klein deel (16 procent) geeft de eigen organisatie een 8 of hoger. Daar blijkt kortom nog werk te doen. Opvallend genoeg komen deze percentages aardig overeen met het beeld dat ik recentelijk waarnam tijdens het jureren van de Logistiek Dienstverlener Top 100; lees mijn recente blog er nog maar eens op na.

Verduurzamen leidt tot aanpassen businessmodel

Een ander opvallend feit is dat een groot deel van de geïnterviewden aangeeft dat het besef begint door te dringen dat het businessmodel dient te veranderen, gedreven door de toenemende digitalisering en noodzaak tot verduurzaming. Wat dit laatste aspect betreft geeft ruim 60 procent aan dat hun organisatie zeer serieus met verduurzaming bezig is. Splits je dat uit naar geïnterviewden met ofwel een business rol (versus IT) ofwel een C-level rol (versus een operationele rol) dan zie je dat deze percentages zelfs boven de 70 procent liggen. Er valt bij een aspect als duurzaamheid niet uit te sluiten dat onze interviewvraag hierover wat vaker dan de andere vragen een ietwat sociaal wenselijk antwoord gekregen heeft – hier later meer over – maar desondanks laten dit soort percentages wel zien dat het thema nadrukkelijk op vele bestuursagenda’s staat.

IT-budgetten groeien (veel) minder dan voorheen

Als gezegd was dit voor mij het zesde jaar op rij dat ik deze analyse heb gedaan. Dit jaar valt op dat de IT-budgetten, die de voorbije jaren telkens in een range van 5 tot 7 procent stegen ten opzichte van het jaar ervoor, een ander beeld laten zien. In het goederenvervoer zien we weliswaar een lichte gemiddelde stijging van de IT-budgetten (+ 1 procent), maar er is sprake van een grote spreiding tussen de verschillende partijen. Sommige partijen rapporteren meer dan 10 procent hogere budgetten, terwijl andere partijen in die mate hun IT-budget aan het korten zijn. Sommigen hebben meer last of juist meer baat gehad van de lockdowns het voorbije jaar, zo simpel ligt het vermoedelijk.

Cloud en outsourcing belangrijker

Een gerelateerd punt dat er nadrukkelijk uitspringt is dat een fors groeiend percentage geïnterviewden teruggeeft dat zij de komende drie jaar bezig gaan om hun IT-diensten te outsourcen naar managed service providers en/of haast aan het maken zijn met een transitie richting clouddiensten. Naast kwaliteitsverhoging resulteren deze instrumenten doorgaans in substantiële kostenverlagingen, wat mooi meegenomen is als budgetten gekort worden.

Duurzaamheid verdient echte prioriteit

Dit zo beschouwend vind ik met name het onderwerp sustainability er nadrukkelijk uitspringen. Ik hintte al op het maatschappelijk wenselijke aspect van het thema, je kunt immers geen krant meer openslaan, geen nieuwssite meer openen, of een actualiteitenprogramma op TV bekijken of het onderwerp klimaatverandering komt voorbij. Maatschappelijk is het een niet te missen thema, maar hoe pak je dat nu als individuele organisatie aan? En welke rol hebben overheden? 

Tijdens de net afgesloten zomervakantie heb ik voor de tent het laatste boek van Jeroen Smit over voormalig Unilever-topman Paul Polman gelezen. Polman claimt – al direct bij zijn aantreden als topman in 2008 – nadrukkelijk dat “bedrijven die niet bijdragen aan een betere wereld geen bestaansrecht hebben. Ze moeten zich op het goede richten. De wereld beter maken, het geld komt dan vanzelf.” Simpel geformuleerd natuurlijk, de praktijk bleek in en na de Polman-jaren weerbarstig binnen en buiten Unilever, en als iets je duidelijk wordt uit dit boeiend geschreven boek over deze wereldverbeteraar is dat er (helaas) nog een heel lange weg te gaan is voor ons als wereld.

Diezelfde vakantie vielen de temperaturen in Frankrijk ons wat tegen. Het laatste klimaatrapport van het IPCC dat begin augustus verscheen laat echter totaal andere verwachtingen zien. Het wordt steeds duidelijker dat er ons nog veel te wachten staat, en dat echte actie snel noodzakelijk is. Voor allen, ook de logistieke sector.

Overheid, pak je rol

Terug van vakantie was een van mijn eerste afspraken er een met de directeur van een middelgrote logistiek dienstverlener. Hij reflecteerde onder andere kort op te maken afwegingen om te vergroenen in zijn operatie. Nu snel op korte termijn overschakelen op HVO ter vervanging van reguliere diesel of wachten en inzetten op elektrificering van de vloot? Het eerste is veel sneller realiseerbaar dan het tweede, en kan leiden tot een (CO2-)uitstootvermindering van tot wel 90 procent. Echter, het gaat de vervoerder niet helpen om zero emissie te worden in 2025/2030, waardoor een groeiend aantal stadscentra tegen die tijd op slot zal zijn. Bizarre afweging eigenlijk, maar wel dagelijkse realiteit. Ik hoop van harte dat er in het langdurige formatieproces in Den Haag nu ook eens echt aandacht naar duurzaamheid uit zal gaan. Als Polman iets duidelijk maakt is dat duurzaamheid al lang niet meer een links thema is. Overheid pak je rol, schroef de ambitie op, zorg voor goede en ambitieuze wetgeving, denk na over stimuleringsprogramma’s en over de benodigde transitietrajecten. Geen woorden meer, tijd voor daden nu. Het onderzoek waarover ik in dit stuk rapporteerde liet al zien dat het logistieke bedrijfsleven wel wil. Help dit versnellen!

Dit blog verscheen eerder op Logistiek.nl