Het Toestemmingenregister, een gateway naar energietransitie

do·nor·co·di·cil – “verklaring waarmee iem. organen, weefsels na zijn dood ter beschikking stelt voor medische doeleinden” – Van Dale, 2019.

Wie zwijgt stemt toe. 1 juli 2020 treedt de nieuwe Donorwet in werking, waarbij iedereen in Nederland boven de 18 gevraagd wordt zich te registreren in het Donorregister. Wie niet reageert wordt automatisch orgaandonor. Daarmee neemt potentieel het aantal donoren in een klap toe met 5,6 miljoen; een toename van bijna 89%[1]. Eind 2018 stonden er zo’n 1200 mensen op de wachtlijst voor een orgaandonatie[2], terwijl slechts 42% van de Nederlandse bevolking boven 12 jaar oud zich had geregistreerd in het Donorregister[3]. 30% van de registraties geeft aan expliciet geen organen te willen doneren, dat is natuurlijk hun goed recht. Echter, bij de overgebleven 58% van de bevolking rijst de vraag op of ze uit dezelfde overtuiging hun registratie niet regelen. Het kan zomaar dat mensen niet in staat zijn te registeren, niet goed weten hoe het moet, of simpelweg te lui zijn. De nieuwe Donorwet helpt dus juist die mensen bij hun registratie.

Ons energiesysteem zou ook kunnen profiteren van een dergelijke maatregel. Hoewel het al dan niet hebben van energiedata geenszins een directe zaak van leven en dood is, is energie ondertussen wel met recht een levensbehoefte geworden. Ons verkeer, communicatie tussen kritische diensten en ook de uiteindelijke orgaantransplantatie zijn allemaal afhankelijk geworden van een stabiele toevoer van energie. Daarentegen, het in stand houden van onze energienetten wordt, gezien de verduurzamingsopgave, steeds ingewikkelder. Er komt dynamischere opwek en zwaardere afname, niet noodzakelijk door gevestigde marktpartijen. Om het licht aan te houden moet dus data uit steeds meer verschillende bronnen aan elkaar worden gekoppeld. Echter, het ontsluiten van die data is niet zomaar gedaan.

Onderzoek met blockchaintechnologie

da·ta·co·di·cil – “verklaring waarmee iem. persoonsgeboden data accidenteel ter beschikking stelt voor uiteenlopende doeleinden” – Sjors Hijgenaar, 2019.

Daarom is CGI in samenwerking met de TU Delft een onderzoek begonnen naar een Toestemmingenregister. In dit register kunnen consumenten en partijen onderling toestemming vastleggen om data van elkaar te gebruiken. Eigenlijk een soort Datacodicil. Partijen krijgen zo mandaat om verschillende databronnen met elkaar te combineren, om meer inzichten in onze energiesystemen te creëren. Deze inzichten kunnen bijdragen aan het voorspellen en verslimmen van onze energiesystemen en daar waar nodig beslissingen over het verzwaren van onze netten onderbouwen. Daarnaast wordt het mogelijk om allerhande nieuwe use cases te gaan ontdekken, gedreven vanuit de consument, aan de hand van echte data.

De noodzaak om transparanter om te gaan met data wordt al dikwijls onderschreven, maar een bottleneck is de privacy en concurrentiegevoeligheid van de informatie. De AVG dwingt ons om secuur om te gaan met persoonsgebonden data. Dingen als toestemming, tijdelijkheid, doelbinding en inzage forceren ons anders na te denken hoe we aan onze data komen. In een Datacodicil kan een consument of partij vastleggen welke entiteit toegang krijgt tot welke databron, voor welke periode en met welk doel. Neem het voorbeeld van een energiecontract. Daarbij leveren we als consument het, meestal expliciete, mandaat aan de leverancier om de slimme meter uit te lezen en te gebruiken voor bijvoorbeeld facturering. Met een Datacodicil kan meteen de toestemming worden verleend om de data met betrekking tot laadgedrag, die bij de mobility serviceprovider ligt, ook te gebruiken. Op die manier kan de leverancier een veel betere inschatting maken van het energieverbruik van de consument, waardoor gerichter energie kan worden ingekocht op de markt via een programmaverantwoordelijke. In de toekomst wordt het op die manier wellicht mogelijk om op grote schaal de flexibiliteit van EV-rijders in te gaan ontsluiten, met alle winsten voor netstabiliteit van dien.

Hoog over is het Toestemmingenregister gericht op het doorbreken van datasilo’s met behoud van privacy en security. Een belangrijk uitgangspunt is dat de data bij de huidige beherende partijen blijft en het register als tussenlaag, als gateway gaat fungeren. Inkomende dataverzoeken worden eerst op validiteit getoetst, waarna enkel op basis van een actief mandaat de data wordt geleverd door de beherende partij. Om dit paradigma beschikbaar te maken voor een groot aantal partijen in het systeem, experimenteert een viertal Technische Informatica studenten van de TU Delft met blockchaintechnologie. Met de inzet van deze technologie wordt een onherroepelijk verslag vastgelegd dat door veel partijen raadpleegbaar én bewerkbaar is. Daarbij staat voorop dat er geen persoonsgegevens op de blockchain worden opgeslagen, dat zou immers in strijd zijn met het recht op vergetelheid uit de AVG.

Breder dan energietransitie

Het belangrijkste voor draagvlak is het gebruiksgemak van een uiteindelijke toepassing. Daarom leert CGI bij deze ontwikkeling van de nieuwe Donorwet. Door actieve registratie kunnen meerdere databronnen gecombineerd worden voor algemene doelen, zoals onderzoek of netstabiliteit, door impliciet mandaat te verlenen. Door de parallel te trekken, zal logischerwijs de hoeveelheid beschikbare data exponentieel toenemen. Tegelijkertijd behouden consumenten en partijen de mogelijkheid om naar wens toestemming selectief in te trekken. Dit allesomvattende systeem is te groot voor een eerste stap, daarom richt het huidige onderzoek zich op een kleine use case als PoC. Deze use case focust zich op de energieleveranciersswitch. Belangrijk daarbij is dat de modulariteit en generieke toepasbaarheid in elke ontwerpstap worden meegenomen. Op die manier houden we de mogelijkheid voor andere use cases, binnen én buiten de energietransitie.

Tot slot

In het kort gaat het onderzoek naar het Toestemmingenregister nieuw perspectief bieden voor het ontsluiten van data in de (energie)wereld. De keuze om te experimenteren met TU Delft en andere kennisinstellingen is een bewuste. We zien dit bij CGI dan ook als de eerste stap in de richting van een open innovatieplatform. In de vorm van een onderzoekslaboratorium, genaamd eLAB, waar we in gezamenlijk vertrouwen kunnen experimenteren met het maken van nieuwe datacombinaties. Hiermee reiken wij dan ook de hand en open uitnodiging aan om met ons te komen innoveren voor het energiesysteem van de toekomst. Want zonder u en zonder data komen we nergens.