Slimme haven dankzij slimme data

Volautomatische robotschepen die aanmeren met magneten. Zelfrijdende treinen. Robo-containervrachtwagens. Joystickgestuurde kranen. Een haven draaiend op een ‘super-internet’ waarin communicatie, logistiek en energievoorziening optimaal gecoördineerd plaatsvinden. Toekomstmuziek? Nee: binnen vijftien jaar is dit allemaal mogelijk. Mits er slim gebruik wordt gemaakt van data. Reist u mee naar het jaar 2030…

Bovenstaand toekomstbeeld is afkomstig van 'Toekomsteconoom' Jeremy Rifkin. Hij werpt, ondermeer als adviseur van de EU en de metropoolregio Rotterdam-Den Haag, zijn professionele blik op het jaar 2030 en schetst een haven waarin alles sneller, efficiënter en daarbij 'just in time' geschiedt. Hij staat niet alleen. Ook het Havenbedrijf Rotterdam – dat centraal in haar visie heeft staan dat Rotterdam in 2030 Europa ’s belangrijkste haven- en industriecomplex zal zijn – ziet gerelateerde ontwikkelingen al enige tijd aankomen. De vier huidige modaliteiten – de traditionele achterlandverbindingen weg, rail, binnenwater en pijpleiding – zouden door slim gebruik van data zodanig efficiënter kunnen worden gebruikt, dat er feitelijk sprake zal zijn van een vijfde modaliteit.

Wetenschappelijk perspectief op de slimme haven

Laten we eens een aantal voorbeelden van slim datagebruik aanstippen. In de recente inaugurele rede van prof.dr. Rob Zuidwijk (Erasmus Universiteit) wordt synchromodaal transport als speerpunt voor de toekomst benoemd. Zuidwijk komt, na wat omzwervingen, tot de volgende definitie: ‘Synchromodaal transport probeert de klantbehoefte en de mogelijkheden die het transport netwerk biedt te synchroniseren.’

Een jaar eerder hield prof.dr. Albert Veenstra zijn inauguratie aan de TU Eindhoven als hoogleraar International Trade Facilitation & Logistics. Zijn pleidooi richt zich vooral op de security en douaneaspecten, samenhangend met wereldwijde logistieke stromen. Hij noemt de data pipeline als een instrument om processen te vereenvoudigen.

U ziet het: ‘s Neerlands onderzoekswereld sorteert nadrukkelijk voor op slimme havens. Besef daarbij wel dat synchromodaliteit, zoals door Zuidwijk neergezet, een compleet informatiebeeld en gekoppelde processen veronderstelt. Dat is momenteel (nog) niet realistisch. En Veenstra’s data pipeline is weliswaar absoluut visionair, maar de realisatie zal vermoedelijk nog lang duren. Er zijn immers allerlei remmende factoren: wereldwijd verschillende standaarden, commerciële en handelsbelangen en verschillende mate van automatisering en ondersteunende ICT-systemen.

Zet in op verbetering processen binnen de haven

Willen we toch de eerste stappen zetten richting een slimme(re) haven? Dan loont het zich om op de korte en middellange termijn te concentreren op de processen binnen de haven. Zoals het vervoer en de overslag van producten. Het matchen van vraag en aanbod in transport- en afhandelcapaciteit (om piekvorming te voorkomen). Het optimaliseren van de beladingsgraad van transportmiddelen. Het reduceren van brandstofgebruik van transportmiddelen door te profiteren van de mogelijkheid tot snelheid minderen, of in geval van deepsea en binnenvaart het toepassen van slow steaming.

Naast schip ook lading en achterland centraal

Het Havenbedrijf Rotterdam werkt momenteel aan ‘Het Schip Centraal’, een project waaraan alle nautische dienstverleners deelnemen. Het doel: de processen rondom het bezoek van een deepsea schip zo stroomlijnen, dat de verblijftijd in de Rotterdamse haven vermindert. Naast ‘schip centraal’ zou er ook echt geïnvesteerd moeten worden in ‘lading centraal’. Het draait in de logistiek immers om de lading: iedere vervoersbeweging is er één om lading van herkomst naar bestemming te krijgen. Teveel blijven partijen op hun informatie zitten. Dit zorgt ervoor dat processen niet afgestemd zijn en er veel suboptimaliteit bestaat.

Verder is het essentieel te investeren in ‘achterland vervoer centraal’. Het achterland is een cruciaal onderdeel van het haven-ecosysteem: hier zitten de verladers en de ontvangers van de goederen. Deze bewegen multimodaal en ervaren congestie en verstoringen. Betrouwbaarheid blijft nu eenmaal het allerbelangrijkste thema in logistiek. Je wilt vooraf, tijdens en achteraf precies weten waar je aan toe bent – qua deepsea afhandeling, ladinggegevens én achterland vervoer.

Kies nog explicieter voor inzetten op de vijfde modaliteit

Een echt slimme haven (en haven-ecosysteem) zou dan ook nog nadrukkelijker moeten kiezen voor haar vijfde modaliteit. Mijn advies is dan ook: investeer in big data en analytics. Pionier met Internet-of-Things en het Physical Internet en zie hoe dit havenprocessen gaat veranderen. En verlies bij dit alles Cybersecurity niet uit het oog. Stay tuned!