Hans Moonen zette tien jaar geleden de stap van fulltime wetenschapper naar een baan in de praktijk en bereikte veel met het toepasbaar maken van modellen en systemen. Maar er is nog volop werk aan de winkel, zo concludeert hij. “Door digitalisering weten we precies wat, wanneer, waar en waarom. En toch leven we nog steeds met grote verspillingen en inefficiënties.”
Door: Hans Moonen - Vice President Expert Transport & Logistics
Inmiddels ben ik een decennium verder van de dag dat ik afzwaaide als fulltime wetenschapper naar mijn baan bij het huidige CGI (toen Logica). Mooie aanleiding om eens mijn onderzoeksbevindingen van destijds te confronteren met de dagelijkse praktijk van vandaag. Destijds heb ik een aantal jaren toegepast onderzoek gedaan aan de Erasmus Universiteit naar een nieuw type logistieke planning, en vond ik het tijd om de stap terug naar de praktijk te maken. Een volledig afzwaaien uit de wetenschap werd het echter niet, daar ik me vanaf dat moment een dag per week verbond aan de Universiteit Twente waar ik tot op de dag van vandaag met veel plezier doceer, afstudeerders begeleid, en als begeleider van een promovendus nog actief ben in onderzoek. Snelle conclusie is dat er (uiteraard) veel veranderd is in tien jaar tijd, zie hier ook de aanleiding voor de Collegereeks E-logistics van Logistiek.nl en Nyenrode waar digitalisering een hoofdrol speelt en ik op 13 mei het openingscollege mag verzorgen. Tegelijkertijd zijn fundamentele veranderingen minder snel gegaan dan wellicht gedacht. Ik zet het graag allemaal eens op een rijtje.
Verslavende vraagstukken in logistiek en mobiliteit
Proefschriften hebben doorgaans een hoge halfwaardetijd. Zo ook die van mij. Mijn proefschrift luisterde naar de titel ‘Multi-Agent Systems for Transportation Planning and Coordination‘. De essentie van een proefschrift zit feitelijk verpakt in de bijbehorende stellingen. Deze er maar weer eens bij gepakt, waarbij direct de noot te maken is dat voornoemde essentie de eerste vijf stellingen betreft. Mijn elfde stelling luidde namelijk als volgt: “De IT is het enige domein dat haar klanten op dezelfde manier duidt als de politie drugsverslaafden: gebruikers. De parallel gaat echter verder; IT-gebruik en implementatietrajecten vertonen diverse aspecten van een serieuze verslaving inclusief bijbehorende afkickverschijnselen.” Ik had daar geen specifiek onderzoek naar gedaan maar dit was wat mij betreft prima te verdedigen. Diezelfde informatietechnologie werd destijds mijn nieuwe wereld, waar klanten op het logistieke en mobiliteitsvlak met verslavende vraagstukken zitten.
Multi-agents zijn in academische hoek blijven hangen
Als wetenschapper voorzag ik dat multi-agent systemen een grote toekomst tegemoet zouden gaan. Dat is niet uitgekomen. Los van gespecialiseerde simulatietoepassingen, zijn multi-agent systemen vooral in de academische hoek blijven hangen. Daarentegen is een serie elementen uit het paradigma waar ik in mijn stellingen op wees, min-of-meer waarheid geworden. Zo benoemde ik toen dat we naar een nieuw planningparadigma zouden overstappen: coördinatie door communicatie en onderhandeling. Wellicht had ik dat wat (te) stellig geformuleerd. Echter, langzamerhand zijn steeds meer elementen dagelijkse praktijk in een wereld van realtime interactie tussen ketensystemen. In toenemende mate worden ketens via kleine ontkoppelde componenten opgezet. Denk bijvoorbeeld aan microservices, API-platformen of de laatste generatie cloudtoepassingen zoals het nieuwe Functions-as-a-Service (FaaS) model.
Zelflerend algoritme die emails automatisch interpreteert
Tien jaar geleden beschreef ik ook de behoefte om binnen ‘inter-organisationele systemen niet alleen aan data-sharing te doen, maar ook selectieve data-hiding toe te passen’. Zie de huidige parallel met verschillende data-bij-de-bron-concepten, waaronder iShare en IDS. FaaS maakt bijvoorbeeld laagdrempelige RPA (Robotic Process Automation) toepassingen mogelijk. Onlangs mocht ik drie studenten begeleiden die hiermee aan de slag zijn gegaan binnen een logistiek bedrijf. Bij de customer services afdeling wordt binnenkomende e-mail volledig geautomatiseerd gelezen en de inhoud geïnterpreteerd. Een slim algoritme is de basis van een zelflerende interpretatie model. Een bot – aka software agent – zorgt vervolgens voor de juiste afhandeling door gericht relevante data te verzamelen. De mens heeft hierin nog wel een controlerende functie, en is eindverantwoordelijk om het als draft klaargezette bericht uiteindelijk te finaliseren en te versturen. Een van de studenten, Thomas Teunissen, heeft hierover recentelijk ook een onderzoekspaper geschreven.
Allerlei belangrijke zaken zag ik destijds echter niet aankomen. We dachten weliswaar na over het delen van data tussen agents, maar we hadden geen flauw idee van zaken als gedistribueerde databases of distributed ledger toepassingen, zoals deze bijvoorbeeld in blockchains worden toegepast. Ook de kracht van geavanceerde vormen van bigdata analytics, zoals de vlucht die kunstmatige intelligentie en machine learning momenteel nemen, had ik niet in het vizier.
In mijn proefschrift kwamen ook de problemen van traditionele optimalisatie ter sprake, de potentie van coördinatie om ketenprocessen te verbeteren, en het gebruiken van real-time informatie binnen hybride omgevingen met bestaande systemen. Inmiddels is wel duidelijk dat we daar nu massaal mee bezig zijn.
Vraagstukken voor de komende tien jaar
Nu tien jaar later is er veel gebeurd. Echt fundamentele veranderingen zijn tegelijkertijd minder snel gegaan dan ik destijds vermoedde. Ondanks dat tegenwoordig alles en iedereen digitaal is, wat ontzettend veel mogelijkheden creëert. Zoals deze plaatjes uit de laatste CGI Client Global Insights laten zien. Of lees dit boeiende paper van MIT-onderzoekers. Zij analyseerden hoe traditionele bedrijven digitaliseren en laten zien hoe alles omvattend dit wel niet is.
Door digitalisering weten we inmiddels precies wat, wanneer, waar en waarom. En niet te vergeten ook ‘wie’, waarbij ethische vraagstukken om de hoek komen kijken. Lees daarvoor Je hebt wel iets te verbergen van Maurits Martijn en Dimitri Tokmetzis. Echter, we leven nog steeds met grote verspillingen als inefficiënties, wachttijden en andere suboptimaliteit. Zo staan we bijvoorbeeld nog dagelijks in toenemende files en is een aanzienlijk deel van het vrachtvolume op de weg leeg. Ook verkwisten we nog veel te veel in onze maatschappij. Hoe ironisch wellicht ook, maar het in de maak zijnde klimaatakkoord raakt pas het spreekwoordelijke topje van de ijsberg. In het Futureland experience centrum van de Rotterdamse haven mocht ik deze week 50 jaar vooruit kijken in een virtual reality tour door de haven van de toekomst maken – zeer inspirerend, en onderstreept hoe fundamenteel anders zaken nog moeten.
Logistiek moet voortrekkersrol pakken
Ondanks alle huidige uitdagingen zou de logistiek een voortrekkersrol moeten maar ook kunnen pakken in de verduurzaming van onze wereld. Een droom om samen werkelijkheid te maken, waarbij het belangrijk is te realiseren hoeveel theorie en praktijk elkaar te bieden hebben!
Dit artikel verscheen eerder op Logistiek.nl
