The times they are a'changing!
De overgang van fossiele naar duurzame energiebronnen is niet langer een droom, maar bittere noodzaak. Veel marktsectoren kunnen niet anders dan hun processen en werkwijzen heroverwegen en stuwen zo de mondiale energietransitie voort. Zij hebben echter niet het monopolie op onze gang naar duurzaamheid. Want net als bij de andere grote transities die onze wereld drastisch gaan veranderen – zoals de overgang van een lineaire economie naar circulaire economie – spelen ook bij de energietransitie technologie én burgers een cruciale rol. Dat zorgt niet alleen voor oplossingen, maar ook voor kansen: de energietransitie fungeert als vliegwiel voor een aantrekkelijke stad of dorp.
Geen fossiele brandstoffen meer, maar energie uit bronnen als de zon, de wind en geothermie. Zie daar de energietransitie in een notendop. Vooral de zon heeft een enorme potentie, zoals hieronder te zien is:
Bron: https://cleantechnica.com/2014/04/01/solar-energy-motherload/
Kenmerkend voor de opwekking van deze duurzame vormen van energie is dat deze overal ter wereld beschikbaar zijn. Een groot verschil met de fossiele bronnen die je slechts op een enkele plekken kunt winnen en vervolgens nog moet bewerken en transporteren, voordat het licht aangaat. Een van de gevolgen van de energietransitie is dan ook dat we naar een meer lokale energievoorziening toegroeien. Andere kenmerken zijn het moeilijk voorspelbare karakter door bijvoorbeeld de afhankelijkheid van weersomstandigheden en seizoensinvloeden: een dag geen zon en wind is een dag geen energie.
Meer (pieken in) elektriciteitsverbruik en andere uitdagingen
Er speelt nog iets wat de overgaan naar duurzaam extra uitdagend maakt: de intrede van nieuwe energieverbruikers, zoals elektrische voertuigen en warmtepompen. Deze hebben een andere energiebehoefte dan hun traditionele tegenhangers. De nieuwelingen zouden mogelijk kunnen leiden tot een verdubbeling van ons elektriciteitsverbruik.
Daarnaast is er nog de uitdaging om onze industrie te verduurzamen. Dit kan tot enorme pieken in het verbruik leiden. De vraag daarbij is hoe we dit met duurzame bronnen gaan opvangen.
Een derde uitdaging is het tijdsgebonden balanceren van vraag en aanbod. Zon en wind kennen zo hun eigen patronen, die niet altijd in lijn lopen met de vraag naar energie. Dat is een uitdaging op zich, waarvoor overigens al diverse oplossingen zijn. Denk aan de opslag van energie (accu’s, waterstof, et cetera). Of aan mechanismen als vraagsturing van energieverbruik, zoals het laden van elektrische auto’s op ‘net’ andere momenten zonder in te boeten op flexibiliteit en comfort voor de eindgebruiker.
In een hogere versnelling
Als we de energietransitie willen versnellen, moeten we echter vanuit een geheel andere invalshoek hiernaar kijken. Als we onze energievoorziening verduurzamen, maar ondertussen blijven doen wat we deden, komen we er niet. We moeten onze energievoorziening verduurzamen én zaken structureel anders gaan doen. Ik doel hierbij op het combineren met ontwikkelingen, zoals lokale productie door middel van 3D-printen. Verder kunnen we andere manieren van vervoer gebruiken, zoals de hyperloop, autodeelconcepten en autonoom rijden. De energietransitie is dan ook onderdeel van een veel grotere transitie, zoals weergegeven in de volgende afbeelding:
Bottom-up proces
De transitie is geen stip op de horizon, maar vindt al in volle gang plaats. De drijvende kracht daarbij is niet zozeer de (economische) eindigheid van fossiele bronnen, maar is meer te vinden in betaalbare alternatieven die beschikbaar zijn en komen. Het stenen tijdperk eindigde ook niet omdat de stenen op waren. Daarbij vindt de transitie voor een groot deel bottom-up plaats. De actoren zijn vooral burgers en consumenten, al dan niet verenigd in (energie)coöperaties of andere samenwerkingsverbanden. Het doel daarbij: de leefbaarheid vergroten. Met als spin-off: economische groei en meer werkgelegenheid!
Ecosystemen
Deze bottom-up ontwikkeling gaat echt het verschil maken. En wel omdat de ontwikkeling plaatsvindt in ecosystemen met bedrijven, start-ups en overheid. Een mooi voorbeeld hiervan is de ontwikkeling die door CGI is ingezet onder de naam ‘digitale energie-eilanden’. Het idee daarachter is dat het energiesysteem van de toekomst lokale initiatieven kan integreren. Hierbij kunnen lokaal duurzame vraag en aanbod van energie gematcht worden door middel van peer-to-peer businessmodellen, bijvoorbeeld ondersteund door Blockchaintechnologie. De regulering zal zich moeten aanpassen om dit te kunnen ondersteunen. Daarom is betrokkenheid van de overheid bij dit soort trajecten cruciaal. Samen met Eneco brengt CGI dit in de praktijk: we zetten binnen de context van warmtenetten in Rotterdam (en daarbuiten) Blockchain in om transacties tussen de verschillende stakeholders transparant, betrouwbaar en efficiënt af te handelen.
De werking van digitale energie-eilanden (bron: CGI)
Een gezamenlijke stip op de horizon
De energietransitie wordt alleen een succes als we samen een duidelijke en uitdagende stip op de horizon zetten en een visie hebben hoe we deze kunnen bereiken. En – zeker zo belangrijk – als we projecten uitvoeren in samenwerking met andere stakeholders. Afgelopen jaren hebben er, ook bij CGI, veel mooie proeftuinen plaatsgevonden op het gebied van clean mobility, smart homes/buildings en het digitaliseren van energienetten. Nu is echter het moment aangebroken om het groter aan te pakken en de basis voor de toekomst neer te zetten. Doet u mee?
www.cgi.com/nl/energietransitie
Over de auteur
