Supply chains staan onder grote druk en komen naar verwachting nog meer onder druk te staan. Maar er zijn ook nieuwe kansen. Die bevinden zich met name in een nieuw werkveld, dat van de circulaire logistiek. Inmiddels zijn er al een paar hoopgevende voorbeelden.
2024 zal ongetwijfeld de geschiedenisboeken in gaan als een belangrijk kanteljaar. Rechtspopulisme blijft in de wereld terrein winnen, en landen graven zich in. Met de verkiezing van een nieuwe Trump regering zou het nieuwe jaar wel eens een jaar van grote geopolitieke verschuivingen en onzekerheid kunnen worden, met allerlei consequenties voor wereldwijde handelsstromen, en daarmee ook direct de logistiek gaan raken. Maar zo ver is het (gelukkig) nog niet. Tegelijk kende 2024 ook positieve doorbraken, ik wil er één uitlichten.
Veel bedrijvigheid rond windmolens
Wat mij betreft is 2024 het jaar waarin er echt werk gemaakt begint te worden van circulariteit. Op een aantal plekken liep ik er dit jaar letterlijk tegenaan. Zo mocht ik te gast zijn bij Groningen Seaports In Delfzijl. Indrukwekkend wat er in de Eemshaven en Delfzijl aan het gebeuren is. De noordelijke havens zijn geen havens zoals we die uit Rotterdam, Antwerpen of Hamburg kennen – de voorbije twintig jaar is er in deze havens ingezet op energie en data. Nu wordt echter grootschalig de stap gezet om een belangrijke rol te gaan spelen in een groene en circulaire toekomst. Zo ontstaat er veel bedrijvigheid rondom de bouw, het onderhoud, en de (toekomstige) ontmanteling van wind op zee. Eemshaven blijkt een ideale locatie om (een groot deel van) de windplannen – optellend tot zo’n 70 GW – op de Noordzee van Nederland, Duitsland en Denemarken realiteit te maken. Naast het feit dat de haven al fungeert als logistieke hub voor de bouw en het onderhoud van offshore windparken, beginnen zich nu ook kansen aan te dienen voor de recycling van afgedankte windturbinebladen, waarbij de haven een centrale rol speelt in het transport en de verwerking van deze onderdelen.
Zo mogelijk andere stromen aantrekken
Tegelijk zet men in op twee andere afvalverwerkingsstromen: e-waste en plastics. E-waste, ofwel elektronisch afval, hangt direct samen met de aanwezigheid van grote datacenters in de Eemshaven, waardoor er een constante stroom van elektronisch afval is dat gerecycled moet worden. Het mikt er echter op ook andere e-waste afvalstromen aan te gaan trekken. Plastics blijkt ook een heel interessante markt te zien, enerzijds recycling van afgedankt materiaal, anderzijds de productie van nieuw plastics uit niet traditionele materialen zoals houtsnippers en resten van suikerbieten – afvalstromen uit andere industrieën kortom.
Hardware komt voor upgrade retour
Dit najaar mocht ik ook een kijkje in de keuken nemen in een groot EDC van een grote computerfabrikant in het zuiden van het land. Wat hier opviel is dat ook zij echt met hun circulaire toekomst bezig zijn. Waar het businessmodel van computerbouwers en decennialang uit bestond om producten te produceren en zo snel mogelijk verkocht en bij de klant te krijgen, werken ze nu aan concepten waarbij zij naar as-a-service modellen bewegen, eigenaar van de hardware blijven, hardware retour krijgen, waar nodig upgraden of defecte onderdelen vervangen, en weer opnieuw in circulatie gaan brengen. In eerste instantie gericht op grote bedrijfsklanten, met grote aantallen laptops, maar op termijn waarschijnlijk veel breder in de markt.
Tenslotte ben ik recentelijk bijgepraat over de plannen van Chemelot in Zuid Limburg. Zij voorzien een toekomst waarbij productie volledig uit afvalstromen gaat komen en niet langer uit de per buisleidingen aangevoerde nafta en aardgasstromen uit de Rotterdamse haven.
Veel meer lokale verwerking en gebruik
Bovenstaande – wat naast genoemde drie plekken natuurlijk een veel bredere trend is – heeft grote implicaties voor de logistieke sector. Naar verwachting gaat er een nieuw veld van circulaire logistiek ontstaan, dat zich helemaal gaat richten op het ondersteunen van een circulaire economie. In plaats van de traditionele lineaire benadering van "maken-gebruiken-weggooien," draait circulaire logistiek om het hergebruiken, repareren, recyclen en verlengen van de levensduur van producten en materialen. Op die manier worden grondstoffen duurzamer gebruikt en zal de hoeveelheid niet meer te hergebruiken afval sterk verminderen.
Helemaal nieuw is het thema natuurlijk niet. Ook nu worden er al grote hoeveelheden plastics, e-waste en afgedankt textiel ingezameld, welke vaak middels goedkope container-retourstromen naar Azië of Afrika worden getransporteerd voor hergebruik; wat te vaak echter neerkomt op verbranding. Bij de duurzaamheid van deze stromen zijn dan ook vraagtekens te stellen. Wat nieuw is, is dat nu echt ingezet wordt op veel grootschaliger verzamelen, gecombineerd met lokale verwerking en hergebruik. Dit zal grote implicaties hebben op logistieke bewegingen. Maak maar eens een bierviltjes berekening wat het betekent als de grondstoffenstroom voor Chemelot volledig circulair zal worden, waar nu ruim 4 miljoen kubieke meter aardgas en zo’n 100.000 vaten nafta (een vloeibaar aardolieproduct) op jaar worden aangevoerd. Of denk aan de toekomst van de bouwlogistiek als materiaal (zoals hout, staal, bakstenen en beton) uit te slopen gebouwen op veel grotere schaal – op termijn wellicht volledig – hergebruikt zullen gaan worden. Circulair vervoer wordt niet alleen meer, maar ook anders: denk aan te transporteren kwetsbare of deels gedemonteerde producten.
Levenscyclus door keten heen volgen
Tenslotte is het belangrijk te realiseren dat digitalisering een belangrijke enabler van circulaire logistiek zal zijn. Door digitalisering wordt het mogelijk om de volledige levenscyclus van producten te volgen, waardoor zaken als voorspellend onderhoud tot levensduurverlenging zullen leiden. Platformen zullen hergebruikstromen faciliteren, en vraag en aanbod naar vervoer bij elkaar brengen. Dit is echter eenvoudig gezegd, maar vraagt wel verdergaande standaardisatie van dataformaten en systemen, en samenwerking in ketens. Pratende over onze circulaire toekomst zal logistiek deze mogelijk gaan maken, waarbij nieuwe waarde gecreëerd wordt uit wat anders afval zou zijn. Het is cruciaal hier nu reeds op voor te sorteren en te blijven investeren in digitalisering en samenwerking binnen de keten. Want, zoals mijn voorbeelden lieten zien, de circulaire toekomst is echt aan het beginnen.
Dit artikel verscheen in verkorte vorm eerder op Logistiek.nl
