Digitalisering is een niet eenvoudige noodzaak

English version

Digitalisering wordt gezien als noodzakelijk, maar blijkt niet eenvoudig. Dat komt doordat de data niet op orde is, de organisatie niet klaar is en het lastig is om de juiste mensen aan te trekken en te behouden. Dat schrijft Hans Moonen, expert Smart Logistics, op basis van het jaarlijkse klantonderzoek van CGI.

Deze blog verscheen eerder op Logistiek.nl

Evenals in eerdere jaren kan ik ook deze zomer weer rapporteren over de resultaten van het jaarlijkse klantonderzoek van ICT-dienstverlener CGI. Dit jaar zijn er wereldwijd over alle sectoren waarin CGI actief is 1.763 interviews afgenomen, waarvan 72 met klanten binnen het Transport & Logistiek-domein. Van deze gesprekken was 57 procent op C-level. Zelf heb ik een aantal klantinterviews gevoerd en was ik betrokken bij de analyse van de resultaten. In dit blog wil ik stilstaan bij de meest opvallende resultaten van dit jaar.

CGI-onderzoek door de jaren heen

• 2022: Digitalisering biedt houvast in onzekere wereld
• 2021: Duurzaamheid zorgt voor veranderende businessmodellen
• 2020: Noodzaak tot digitaliseren stijgt

Om met de conclusie te beginnen: digitalisering wordt gezien als noodzakelijk, maar blijkt tegelijkertijd voor het gros van de bedrijven niet eenvoudig te zijn, doordat data niet op orde is, de organisatie er niet klaar voor is, en het lastig is de juiste skills en talenten aan te trekken en te behouden.

Om echter niet met te grote stappen te snel thuis te zijn, nu maar even de hele analyse op een rij.

Steeds meer bedrijven halen waarde uit digitalisering

Goed nieuws is dat het percentage bedrijven dat waarde begint te halen uit hun digitaliseringsstrategie wederom gestegen is. Van 25 procent vorig jaar naar 30 procent dit jaar. Het percentage organisaties met zo'n strategie is overigens 97 procent - slechts twee van de geïnterviewde bedrijven gaf aan geen digitaliseringsstrategie te hebben. Tevens valt op dat het aantal bedrijven dat in haar digitaliseringsstrategie niet alleen naar digitalisering van de eigen organisatie kijkt, maar ook steeds meer oog heeft voor digitalisering van en met haar ecosysteempartners (klanten/leveranciers/concullega's). Dit is nu 41 procent van de bedrijven, nog steeds minder dan de helft van de bedrijven die überhaupt een strategie op dit thema hebben, maar wel een plus van 9 procentpunt ten opzichte van 2022 (32 procent).

Data speelt de hoofdrol

Nagenoeg ieder gesprek ging over data, het belang van data voor de organisatie en de rol van data binnen digitalisering. Om met een opvallende observatie te beginnen: slechts 15 procent van de geïnterviewden is echt te spreken over de wijze waarop zij data momenteel gebruiken binnen hun organisatie. Deze organisaties hebben de slag naar datagedreven werken gemaakt. De andere organisaties - waaronder dus ook een deel van de organisaties die rapporteren waarde uit hun digitaliseringsstrategie te halen - geeft aan nog flinke verbeterstappen te moeten zetten.

Vragende naar verbeterprogramma's die organisaties op datavlak hebben lopen of binnenkort gaan starten articuleert liefst 85 procent dat het met verbeterprogramma's gericht op datakwaliteit aan de slag is of gaat. 82 procent spreekt over initiatieven gericht op datamanagement & data governance. In veel interviews wordt expliciet teruggekoppeld dat deze zaken een basisvoorwaarde zijn alvorens echt de slag naar datagedreven werken, verdergaande automatisering en digital twins te kunnen gaan maken. Opvallend hoge percentages, maar zeker herkenbare punten. Eén van mijn laatste afstudeerders, Laurens Lafranca, concludeerde onlangs in zijn scriptie al dat "culture, data governance, reference and master data, and lack of standardized processes" de belangrijkste hindernissen zijn voor organisaties om echt datagedreven te worden. Daarnaast constateerde ik eind vorig jaar samen met collega Natasja van der Keijl in ons voor SmartPort geschreven whitepaper over data delen al dat genoemde punten een noodzakelijke voorwaarde zijn om mee aan de slag te gaan. Die conclusie was gebaseerd op meer dan twintig gesprekken met logistieke partijen en experts. Deze nieuwe cijfers onderstrepen dit nog eens.

Artifical intelligence komt steeds meer op de radar

Een nauw aan data verwant thema is artificial intelligence (AI). Dit is dit jaar echt een thema geworden, vermoedelijk met dank aan alle rumoer rondom chatGPT het voorbije halfjaar. Wie heeft het niet geprobeerd, zich verbaasd over de teksten die het weet te produceren, en zich afgevraagd wat dit voor je eigen baan of bedrijf gaat betekenen. Exact de helft van de geïnterviewden geeft aan dat zij concreet willen onderzoeken wat er met AI in hun bedrijfsproces te doen is. Dat was vorig jaar 31 procent - een forse stijging dus. Overigens zien we deze stijging nog niet terug in de bedrijven die AI al daadwerkelijk succesvol toegepast hebben. Dat blijft steken op een magere 3 procent (2 procent vorig jaar). Dit realiserende toch nog maar eens mijn blog uit 2019 erbij gepakt, naar aanleiding van een rondetafel over dit onderwerp die ik destijds samen met Erik van Wunnik mocht voorzitten. Hier spraken we met elkaar over zaken als slimmere analytics (met meer aandacht voor predictive en prescriptive), het inregelen van lerend vermogen binnen de planning, en spraken we over hoe dit te realiseren binnen de organisatie. Lees het nog eens na zou ik zeggen.

Business-IT alignment nadrukkelijker ervaren als probleem

Wat dit jaar ook opvalt is dat het percentage bedrijven dat aangeeft in meer of mindere mate problemen te ervaren met business-IT alignment binnen de organisatie stijgt. Slechts 37 procent (een min van tien procentpunten ten opzichte van 2022) geeft zichzelf een 8 of hoger op een schaal van 1 tot 10. 43 procent geeft zichzelf een magere voldoende en 20 procent geeft zichzelf een onvoldoende op dit vlak. Niet geheel verrassend zien we dat partijen die veel waarde uit hun digitale strategie weten te halen (veel) hoger scoren op dit vlak dan partijen die hier minder ver mee zijn - zie figuur 1 (dat ook een aantal andere verschillen tussen digitale leiders en volgers laat zien).

Dit gaat dus over zaken als: snappen business en IT elkaar binnen de organisatie, weet IT de juiste oplossingen voor businessvraagstukken te realiseren en staan alle neuzen dezelfde kant op. Lees ter inspiratie en verdere verdieping ook het (Engelstalige) blog van Peter Bendor-Samuel over dit onderwerp eens. Voor het Nederlandse logistieke mkb is het mijns inziens interessant om het DIL-programma in de gaten te houden, dat een werkstroom heeft dat zich specifiek op digital readiness voor organisaties richt en juist ook oog heeft voor zaken als business-IT alignment.

Steeds meer moeite de juiste mensen te vinden en te behouden

Om dit alles nog ingewikkelder te maken, rapporteren bedrijven in toenemende mate dat het vinden, aantrekken en behouden van talent om digitalisering mee mogelijk te maken steeds moeilijker wordt. Dit geldt over de volle breedte, maar meest specifiek voor bedrijven die minder ver zijn met hun digitalisering (52 procent). Dit is dertien procentpunten hoger dan vorig jaar. Het probleem lijkt kortom te groeien, en dat talent dat er is lijkt de voorkeur te geven aan partijen die voorop lopen.

Alles op een rij

Dit alles opsommende komt natuurlijk de vraag boven wat hiermee precies te doen. Om te beginnen eerst maar eens een stukje zelfreflectie: verrasten de uitkomsten me nu echt?

Recent was ik weer één van de juryleden op het thema digitalisering van de Top 100 Logistiek Dienstverleners, die op 6 juni bekend is gemaakt. Ook hier zagen we opnieuw een toename in breedte en diepte van digitalisering onder logistiek dienstverleners. Digitalisering leek vaak gemotiveerd vanuit toenemende klantverwachting, bijblijven met de concurrentie, kostenbesparing of verduurzaming. Ook het percentage koplopers in de branche, die niet één op één gecorreleerd zijn met de bedrijfsgrootte, lijkt behoorlijk overeen te komen. Zo ook de grote focus op data als pijler voor innovaties en datagedreven werken. Tegelijkertijd lazen we in de inzendingen over de kloof tussen business en IT en over de moeite om de juiste mensen aan te trekken. Kortom: veel herkenbare aspecten.

Wat me echter wel verraste was de grote interesse in de toepassing van AI. Evenals de toch wel significante stijgingen zoals gerapporteerd rondom talent-shortage en tekortschietende business-IT alignment. Anders bekeken zijn dit mogelijk juist indicatoren dat organisaties steeds bewuster bezig zijn met digitalisering. En zich daarbij nadrukkelijker realiseren dat zij feitelijk tekortschieten in competenties en skills, en dat succesvol digitaliseren een sterke en continue interactie tussen de business en IT-zijde van de organisatie vraagt.

Digitalisering is geen keuze meer

Afsluitend is heel duidelijk dat digitalisering binnen de logistiek feitelijk geen keuze meer is. Het is een noodzaak ingegeven vanuit de businesswens zoveel mogelijk waarde voor klanten te (blijven) creëren en de concurrentie voor of minimaal bij te blijven. Tegelijk is heel duidelijk dat echt succesvol zijn met digitalisering niet eenvoudig is, en meer dan alleen om een strategie vraagt. Kortom: (veel) werk aan de logistieke winkel, en er zullen veel grote en kleine stappen/stapjes nodig zijn alvorens echt thuis te geraken.

Meer informatie?

• Download het whitepaper CGI's transportation and logistics digitization framework
• Bekijk de video (2 min) MoveSmarter - Langetermijnvisie op duurzaam, efficiënt en veilig transport