Duurzaam transport - Oproep aan ons allen: zet een stap terug

Veel aandacht gaat uit naar mooie ontwikkelingen op duurzaamheidsgebied in de logistiek. Terecht, vindt Hans Moonen (CGI, Universiteit Twente). Maar in het licht van de nieuwe IPCC cijfers is zijn conclusie: het gaat te langzaam. Ook als logistieke community kunnen we meer doen en wel vanaf nu.

Het aloude gezegde een beeld zegt meer dan duizend woorden ging bij mij begin van de week echt op. Specifiek doel ik dan op de grafiek in het onlangs gepubliceerde IPCC klimaatrapport over de klimaatverandering.

Gevolgen van 1,5 graden zijn niet te overzien

U hebt de kernboodschap vast wel meegekregen. Om de ambitie uit het klimaatakkoord van Parijs 2015 te realiseren is de koolstofruimte van de wereld als we als wereld in dit tempo doorgaan met uitstoten over acht jaar gekrompen tot nul. Anderhalve graad lijkt wellicht weinig, maar dit betreft de wereldwijd gemiddelde stijging, lokaal kan en zal deze veel hoger zijn, zoals nu al op vele plekken zichtbaar is en wordt. Voorziene gevolgen zijn niet om vrolijk van te worden: meters zeespiegelstijging liggen voor de hand, met alle gevolgen voor drukbevolkte kustregio’s van dien. In andere, grote delen van de wereld zal het leven steeds moeilijker worden.  

Uitdagingen in internationale stromen

Net als u hoorde of las ik dit niet voor het eerst. Maar de grafiek waar ik aan refereerde drukte me wel weer eens met de neus op de feiten, waardoor dit toch weer eens extra binnen kwam.
Het hoofdnieuws van de voorbije weken is, helaas natuurlijk ook niet mals. Groot persoonlijk leed en een bizarre nieuwe realiteit die ik in ieder geval niet aan zag komen. Wellicht daarbij in slaap gesust door Thomas Friedman, die al weer 17 jaar geleden schreef ‘make supply chains, not war’ in zijn veel geprezen boek over de globalisering: The World is Flat. Zijn stelling blijkt zelfs tot een echte theorie verworden te zijn: de ‘capitalist peace theory’. En ik was echt in die theorie gaan geloven.

The capitalist peace theory - ik geloofde er in, maar de theorie blijkt niet te werken

De praktijk blijk echter anders, met in de eerste plaats uiteraard zeer beroerde consequenties voor Oekraïne. Ook de logistieke sector zag snel de eerste gevolgen in de vorm van exploderende brandstofprijzen, nog verder verstoorde logistieke stromen, en de gevolgen voor de logistieke arbeidsmarkt (denk aan Oekraïense chauffeurs en warehousepersoneel). Op de iets langere termijn komt nu de uitdaging van verstoorde en verlegde handelsstromen op ons af – om met graan en zonnebloemolie maar twee voor de hand liggende producten uit te lichten. Ik hoop van harte dat we dit als wereld netjes in gezamenlijkheid op gaan lossen, zodat niet de armste helft van de wereldbevolking de volgende slachtoffers zullen worden.

Per direct en radicaal verminderen

Terug naar de aanleiding van dit blog: de noodzaak tot het – eigenlijk per direct – radicaal verminderen van onze uitstoot. Met het Russisch gasvraagstuk staat de toekomstige energievoorziening nog meer dan voorheen op de agenda. De afhankelijkheid van gas, vaak geduid als een transitiebrandstof, staat in heel Europa op de radar. Een vlucht terug naar kolen is geen echte oplossing, want dat brengt de opgave voor dit en de komende decennia immers nog verder weg.

Vertaal je de boodschap van het IPCC naar de logistieke sector dan zie je hoe immens de uitdaging is dit echt op de benodigde schaal te realiseren. Ook binnen de logistiek is duurzaamheid immers geen nieuw thema. En laten we wel wezen, er is behoorlijk wat bereikt en ten goede gekeerd. Denk bijvoorbeeld aan de impact die een programma zoals Lean & Green in Nederland heeft gerealiseerd, het succes van synchromodaal vervoer en de bijdrage zoals de (toegepaste) onderzoekswereld deze levert.

Bundelen gaat helaas niet vanzelf

Om vanuit de sector echter echt bij te dragen aan de radicale afname die aantoonbaar echt nodig gaat zijn – bekijk de grafiek vooral nog eens – moet het echter (veel) ambitieuzer, grootser en radicaler. Bereikbaarheid vertaald direct door in een verdere verduurzaming. Maar de eerlijkheid gebied ook te zeggen dat het niet vanzelf gaat.

Al een tijdje ben ik betrokken bij het project BestelBeter.nu van SmartwayZ.NL, dat zich richt op het verhogen van de bereikbaarheid, gericht zowel op personen- als goederenvervoer. Geen volledig nieuw thema – feitelijk hebben we het over het bundelen van lading – maar wel een thema dat echt impact kan hebben in het maken van een verduurzamingsslag. Aanpassingen in bestelgedrag en levervoorwaarden binnen B2B distributie kunnen resulteren in fors minder leveringen, een hogere beladingsgraad en daarmee significant minder kilometers om hetzelfde te vervoeren.

Rederijen leggen regels op, die de verduurzaming niet helpen

In een ander traject heb ik me recent weer verwonderd dat het regelmatig voorkomt dat het vervoer van lege containers meer prioriteit blijkt te hebben dan vervoer van volle containers. Niet door de wereldwijde onbalans in containers, maar in hoofdzaak door de demurrage en detention regels, zoals rederijen deze opleggen. Inlandoperators die primair mikken op het efficiënt inzetten van binnenvaart, zijn regelmatig genoodzaakt containers in de zeehavens per truck uit te gaan halen of in te leveren. De keten heeft haast, om allerlei redenen.

Oproep aan ons als community op logistiek.nl

Alles bij elkaar kun je niet anders constateren dan dat het toch nog te langzaam gaat, echte verandering moeizaam blijft, en er nog best wel wat meer zou mogen gebeuren. Bekijk de grafiek nog maar eens een derde keer om de urgentie door te laten dringen. Dat alles zeggende wil ik hier de oproep doen aan ons allen – we zijn toch een behoorlijke community hier op logistiek.nl – om even een stap achteruit te zetten en na te gaan denken hoe zaken anders kunnen in die zaken waar je zelf dagelijks aan werkt.

Duurzaamheid is geen geitenwollen sokkenthema. Het gaat naast de mens en planeet kant net zo goed over serieus geld verdienen: door het realiseren van concrete besparingen, maar wellicht meer nog door het zeker stellen van je (logistieke) toekomst.

Hoe gaan we dit uitleggen - dat is nog altijd actueel

Drie jaar geleden las ik het boek Hoe gaan we dit uitleggen van Jelmer Mommers, ook dat boek kwam binnen. Het uitleggen refereert aan het uitleggen aan de volgende generatie(s). Zelf vader van drie groter wordende kleintjes ga je je dan ook vragen stellen. ‘Leven wij ons leven wel op de juiste wijze (eten nog steeds een paar keer per week vlees, zijn recent nog op skivakantie geweest)? Lever ik de bijdrage vanuit kennis en kunde die ik zou kunnen leveren? Wat ga ik morgen nu echt anders doen?’ 

Trots zijn op het leveren van een bijdrage

Mijn voormalige baas, prof.dr.ir. Jo van Nunen, destijds één van de initiatiefnemers van Transumo – bijna twintig jaar geleden het eerste grootschalige onderzoeksprogramma gericht op verduurzamen van vervoer en logistiek – zei altijd dat er aan de People-Profit-Planet definitie een vierde P moest worden toegevoegd: Pleasure.

En eigenlijk wil ik dit betoog afsluiten met een verwijzing naar deze wijze woorden van wijlen professor Van Nunen. De trots om echt te kunnen bijdragen aan ons aller toekomst: voor vandaag en voor morgen. Een groter deugd kun je je toch niet indenken? Kortom: zet die stap achteruit, kom in actie en vind het plezier in de verduurzaming!  

Dit blog is eerder gepubliceerd op Logistiek.nl